دامیـــنا
دامیـــنا

دستگاه گوارش نشخوارکنندگان

منظور از حیوانات نشخوار کننده چیست؟

منظور از نشخوارکنندگان ، نوعی حیوان پستاندار همچون گاو ، گوسفند به علاوه بُز برخوردار از سُم به علاوه دستگاه گوارشی متمایزی میباشد.

دستگاه گوارش مختص به این حیوانات از طریق تجزیه و تحلیل سبب تخمیر مواد غذایی و تامین انرژی موجود فیبرهای موجود در گیاهان میشود.

در این مبحث قصد ارائه ساز و کار سیستم گوارشی نشخوارکنندگان را جهت آگاهی و درک نحوه عملکرد آن را داریم.

نحوه عملکرد دستگاه گوارش نشخوارکنندگان

وقتیکه حیوانی دارای سیستم گوارشی نشخوار کننده میباشد. میتواند با تغذیه از علوفه حداکثر میزان انرژی را دریافت کند.

بخش های قابل توجه سیستم گوارشی نشخوار کنندگان شامل زبان ، دهان ، مری ، غده بزاق ، معده ، کیسه صفرا پانکراس ، روده کوچک به علاوه روده بزرگ است.

هنگام تغذیه حیوانات نشخوار کننده دهان و زبان آن ها شروع به کار میکنند‌. بزاق جهت بلع مواد غذایی (۲) آنزیم مختلف را به منظور پردازش نشاسته و چربی ترشح میکند. وظیفه اصلی بزاق مهار سطح (ph) موجود در شکمبه است.

پس از ترکیب مواد غذایی با بزاق ، بولوس(ترکیب توپی شکل خوراک و بزاق) ایجاد میشود. بولوس توسط مری به رتیکولوم گوسفند انتقال پیدا میکند.

دستگاه گوارش نشخوارکنندگان
دستگاه گوارش نشخوارکنندگان

 

چگونگی تغذیه نشخوارکنندگان

دقت کنید ، سرعت تغذیه نشخوارکنندگان بسیار بالا میباشد. آن ها به علت شتاب بالای خود در جویدن مواد غذایی مقدار فراوانی از مواد غذایی خود را بدون اینکه بجوند ، میبلعند.

اما مری دستگاه گوارش نشخوارکنندگان در مقایسه با مری سایر حیوانات متفاوت است. این تفاوت امکان حرکت (۲) طرفه مواد غذایی جهت جویدن بیشتر آن است.

برگشت مواد غذایی از طرف مری برخوردار از میزان بزاق بیشتری است. این مواد توسط حیوان به مقدار بیشتری جویده میشود. سپس حیوان با بلعیدن مجدد آن ، مواد غذایی به طرف رتیکولوم حرکت میکند.

پس از قرارگیری مواد غذایی در رتیکولوم ، قسمت جامد مواد غذایی به آهستگی جهت تخمیر شدن به طرف شکمبه حرکت میکند. اکثر قسمت مایع فورا از رتیکولوم خارج و به طرف اوماسوم حرکت و سپس به سوی درون بخش بعدی یعنی شیردان حرکت خود را در پیش میگیرد.

بطور معمول قسمت جامد مواد غذایی موجود در شکمبه بمدت (۴۸) ساعت جهت تبدیل به توده ای متراکم به منظور مصرف میکروب ها از مواد غذایی فیبری باقی میمانند. استفاده میکروب ها از مواد غذایی فیبری سبب تولید پیش زمینه هایی برای انرژی مصرفی موردنیاز میگردد.

چگونگی تغذیه نشخوارکنندگان
چگونگی تغذیه نشخوارکنندگان

معده نشخوارکنندگان

دستگاه گوارش نشخوارکنندگان دارای (۱) عدد معده به علاوه (۴) قسمت مهم که شامل شکمبه ، رتیکولوم ، اوماسوم و شیردان میباشد.

بخش های مذکور معده هر کدام سایز متفاوتی دارند ، مجموع شکمبه و رتیکولوم متشکل (۸۴)٪ حجم معده است. اوماسوم (۱۲)٪ و (۴)٪ باقیمانده ی حجم معده شیردان را در بر میگیرد.

شکمبه در دستگاه گوارش نشخوارکنندگان

بزرگترین بخش معده مربوط به شکمبه است ، که توانایی ظرفیت (۴۰) گالن آب و مواد غذایی را دارد.

شکمبه برخوردار از نوعی پوشش به نام پاپیلای جهت جذب مواد مغذی میباشد.

بخش های ماهیچه ای شکمبه را به قسمت های مختلف پشتی ، شکمی ، دمی و کیسه ی دمی شکمی تقسیم بندی میکند.

در واقع ، شکمبه محل هضم (۶۰_۵۰)٪ قند و نشاسته موجود در خود است. میکروب های موجود در شکمبه سبب تسهیل هضم سلولز موجود در دیواره سلولی گیاه ، نوع پیچیده نشاسته ، سنتز ویتامین های (B) و (K) به علاوه سنتز پروتئین از نیتروژن مبدا از منابع غیر پروتئینی میگردد.

میزان (ph) شکمبه بطور میانگین (۶/۸_۶/۵) است ، شکمبه محلی است که فاقد وجود اکسیژن است. گازهای تولیدی شکمبه شامل متان ، کربن دی اکسید به علاوه سولفید هیدروژن میباشد.

شکمبه در دستگاه گوارش نشخوارکنندگان
شکمبه در دستگاه گوارش نشخوارکنندگان

رتیکولوم

محل قرارگیری رتیکولوم شکمبه دستگاه گوارش نشخوارکنندگان ، در زیر و ناحیه جلویی شکمبه در مقابل دیافراگم حیوان میباشد.

رتیکولوم ، محل میزان فراوانی از میکروب های طبیعی همچون تک سلولی ها ، باکتری ها به علاوه قارچ های بدن میباشد.

دقت کنید ، میکروب های موجود در شکمبه سبب تخمیر مواد غذایی به علاوه تسهیل سازی هضم تسهیل سازی هضم سلولز دیواره ی سلولی گیاهان و ایجاد تحول در آن ها به کربوهیدرات به علاوه تولید اسیدهای چرب فرار میشود.

از این اسیدهای چرب فرار مهم میتوان به پریوپیونات ، استات و بوتیرات اشاره کرد.

اوماسوم دستگاه گوارش نشخوارکنندگان

رتیکولوم از طریق مجاری کوچک به اوماسوم شکمبه دستگاه گوارش نشخوارکنندگان متصل میگردد.

این بخش دارای حالتی کروی و برخوردار از چین فراوانی میباشد. دقت کنید ، جذب مواد مغذی و مفید بدن در اوماسوم اتفاق می افتد. بنابراین چین های موجود در آن سبب افزایش میزان جذب میگردد.

اوماسوم دستگاه گوارش نشخوارکنندگان
اوماسوم دستگاه گوارش نشخوارکنندگان

شیردان در دستگاه گوارش نشخوارکنندگان

این بخش شباهت بسیاری با معده حیوانات غیرنشخوار دارد. شیردان محل تولید آنزیم های گوارشی و اسید هیدروکلریک به علاوه محل آنزیم های پانکراس میباشد.

منظور از آنزیم های پانکراس ، لیپاز پانکراس میباشد که وجود آن جهت تجزیه چربی ضروری است.

میزان (ph) شیردان بطور میانگین (۴/۰_۳/۵) است ، این بخش از معده سبب محافظت از سلول های اصلی خود در مقابل آسیب های اسیدی ناشی از مخاط ترشحی میباشد.